środa, 27 czerwca 2018

„Co pozwala powiedzieć noc” Pierre J. Mejlak

“Uwolnienie od przeszłości tworzy iluzję przyszłości opartą o chęć uniesienia się w powietrze. W związku z tym w chwilach niestrzeżonych nasza przeszłość może nam spaść na głowę. Nic nie przemija całkowicie.” 
“Śpij!” Annelies Verbeke 

foto: Książkowe Klimaty


Pierre J. Mejlak to maltański pisarz, dziennikarz, korespondent BBC, autor programów radiowych poświęconych historii rocka. Mejlak pisze również książki dla dzieci, powieści (m.in. Południowy wiatr) oraz opowiadania. Książka „Co pozwala powiedzieć noc” została uhonorowana Literacką Nagrodą Unii Europejskiej. 

Republika Malty, państwo-miasto, obejmująca cały archipelag Wysp Maltańskich większości czytelników kojarzy się zapewne z beztroskimi wakacjami. Piękne, piaszczyste plaże, lazur morza, ciepłe zatoki, Błękitna Grota oraz Błękitna Laguna wraz z innymi naturalnymi atrakcjami wprawiają w błogi nastrój, nakazują porzucić szybkie tempo miejskiego, kontynentalnego życia i oddać się niczym nieskrępowanemu lenistwu. Czy w tak pięknych okolicznościach przyrody, w otoczeniu megalitycznych świątyń, pałaców, kościołów, parków atrakcji może powstawać literatura zdolna poruszyć najczulsze struny, wprawiająca w niepokój i zdumienie zrelaksowanych turystów? Zbiór opowiadań „Co pozwala powiedzieć noc” Pierre'a Mejlaka udowadnia, że tak. 

Mejlak nie tworzy skomplikowanych, piętrowych intryg, operuje prostym językiem. Osadzone w codzienności, miejscami zabawne, urocze historie chwytają za serce, często dotyczą bowiem sytuacji granicznych takich jak śmierć, zdrada, rozstanie, bolesne rozczarowanie czy tragiczny wypadek. W niektórych tekstach o sile opowieści stanowią z pozoru banalne przedmioty codziennego użytku, raz jest to kolczyk, innym razem deska do prasowania, kiedy indziej zaś butelka likieru, które zaklęte słowami autora tworzą artefakty przewodzące emocje postaci. Bohaterowie opowiadań stają w obliczu trudnych decyzji, ich życiowe drogi, związki, w które się wikłają, konsekwencje wydarzeń z przeszłości i sposób, w jaki autor ukazuje te rozterki dowodzi, że Pierre Mejlak jest doskonałym obserwatorem otoczenia, empatycznym, potrafi wczuć się zarówno w rolę mężczyzny, jak i kobiety. Pisarz często mruga okiem w kierunku czytelnika, stosuje zdumiewające zwroty akcji, które niekiedy diametralnie zmieniają postrzeganie opisywanej historii. 

Bohaterowie Mejlaka zdradzają, rozstają się, popełniają zbrodnie, konfabulują, często nie mają zahamowań, ale cierpią, są samotni, rozdarci wewnętrznie. Autor stawia w swoim zbiorze opowiadań ważne pytania o granice moralności, o to czy naprawdę jesteśmy w stanie poznać drugiego człowieka, nawet mimo wielu lat wspólnego pożycia, o naturę człowieczeństwa. Trzynaście bardzo różnorodnych tekstów opatrzonych jest prologiem i zakończonych epilogiem. Słowa Mejlaka wywołują uśmiech, wzruszenie, często ściskają w gardle. Jeśli szukacie opowiadań z jednej strony lekkich jak muśnięcie skrzydeł motyla, a z drugiej historii z odpowiednią dawką goryczy to, „Co pozwala powiedzieć noc” będzie idealnym pomysłem na weekendową lekturę. 

foto: archiwum własne


Opowiadania Pierre'a Mejlaka to kolejna odsłona Serii z winnicą. Tym razem do książki przyporządkowany jest biały kolor wina. Podczas lektury smakowałam wino musujące, ale nie lekkie i przyjemne Prosecco, tylko orzeźwiającą, a jednocześnie pozostawiającą odrobinę gorzkości w finiszu, otrzymywaną metodą tradycyjną, hiszpańską Cavę. Możecie spróbować nieortodoksyjnej, choć nadal katalońskiej wersji tego wina musującego, gdzie do podstawowych szczepów, czyli Macabeo, Xarel-lo, Parellada dodano Chardonnay oraz odrobinę Temparnillo od producenta Jaume Serra (za ok. 30 zł) albo pochodzącej z bodegi Lardon de Lunas Bisilli, która składa się w 80% ze szczepu Macabeo, a dla podkręcenia smaku dodano 20% Chardonnay (cena to ok. 42 zł). Dodatkową zachętą może być fakt, że linia Bisila wspiera charytatywnie projekt edukacyjny w Afryce (konkretnie Bisila Bokoko African Literacy Project). Pamiętajcie, że Cavę pijemy schłodzoną do temperatury 6˚C (6-10˚C). Jeśli jednak wina musujące to nie wasza bajka spróbujcie koniecznie, równie egzotycznego, co maltańska literatura, wina ze szczepu Hondarrabi Zuri, z którego w Kraju Basków powstaje znakomita Txakolina (w bodedze Katxiña). Wino niezwykle orzeźwiające, niemal czujemy powiew morskiej bryzy na twarzy, posiada mocny owocowy aromat, ale znajdziemy w nim również elegancką mineralność i wspaniały słony posmak. Idealnie łączy się z grillowaną rybą. Do „Co pozwala powiedzieć noc” pasuje także białe wino ze szczepu Malvasía Volcánica, wytwarzane w licznych winnicach na Lanzarote, o charakterystyce zbliżonej do Txakoliny oraz chorwacka Žlahtina, wytrawne białe wino otrzymywane z lokalnej odmiany winorośli, rosnącej na wyspie Krk. Znajdziemy w nim, podobnie jak w opowiadaniach Mejlaka cierpki, gorzki, nieco ziołowy finisz. Dla wymienionych spokojnych win białych odpowiednia temperatura serwowania to 10-13˚C.

Za egzemplarz do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu Książkowe Klimaty. 

„Co pozwala powiedzieć noc” Pierre J. Mejlak 
tłumaczenie: Krzysztof Szczurek 
tytuł oryginału: Dak li l-Lejl Iħallik Tgħid 
data wydania: 3 kwietnia 2018 
ISBN: 9788365595782 
liczba stron: 196

wtorek, 26 czerwca 2018

Przeczytane w 2018 roku


1. „Diariusz najmniejszy” Umberto Eco
2. „abc…mieliśmy raka…”
3. „Kielonek” Alain Mabanckou
4. „Widziałem ją tej nocy” Drago Jančar
5. „Witajcie, powracające widma” Kossi Efoui
6. „Dawna medycyna. Jej tajemnice i potęga. Egipt, Babilonia, Indie, Chiny, Meksyk, Peru” Jürgen Thorwald
7. „Z nienawiści do kobiet” Justyna Kopińska
8. „Jutro, w czas bitwy, o mnie myśl” Javier Marías
9. „Człowiek tygrys” Eka Kurniawan
10. „Niepocieszony” Kazuo Ishiguro
11. „Bóg mi świadkiem” Makis Tsitas
12. „Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej” Cezary Łazarewicz
13. „Desire” Haruki Murakami eng
14. „Zbrodnia i wino” Michał Bardel
15. „Dwie siostry” Åsne Seierstad
16. „Psikus” Domenico Starnone
17. „Mali bogowie. Jak umierają Polacy” Paweł Reszka
18. „Przemytnicy książek z Timbuktu” Charlie English
19. „Ucieczka z martwego życia” Benedict Wells
20. „Słodziutki. Biografia cukru” Dariusz Kortko, Judyta Watoła
21. „Co pozwala powiedzieć noc” Pierre J. Mejlak
22. „Skrzydło anioła” Joanna Krysowata
23. „Pojutrze” Paulina Wilk
24. „Mężczyźni objaśniają mi świat” Rebecca Solnit
25. „Pamiętajcie, że byłem przeciw. Reportaże sądowe” Barbara Seidler
26. „Gwiazda daleka” Roberto Bolaño
27. „Betibu” Claudia Piñeiro
28. „Jedyna historia” Julian Barnes
29. „A ja żem jej powiedziała...” Katarzyna Nosowska
30. „Rosario Tijeras” Jorge Franco
31. „Polak sprzeda zmysły” Konrad Oprzędek
32. „Świństwo (Truizmy)” Marie Darrieussecq
33. „Zatracenie” Osamu Dazai
34. „Zimne opowiadania” Virgilio Piñera
35. „Czekoladki dla Prezesa” Sławomir Mrożek
36. „Deutsche nasz. Reportaże berlińskie” Ewa Wanat
37. „Hen” Ilona Wiśniewska
38. „Tajemniczy czarny kot. Legendy i przesądy” Nathalie Semenuik
39. „Wino narodowe” Wojciech Włodarczyk
40. „Obcy” Albert Camus
41. „Upadek” Albert Camus
42. „Co z tą Katalonią?” Eduardo Mendoza
43. „Księga ziół” Sándor Márai
44. „Rozświetlona jama. Dziennik sanatoryjny” Max Blecher
45. „W świetle i w mroku” red. Lawrence Block
46. „Mały Książę” Antoine de Saint-Exupéry
47. „Fizyka smutku” Georgi Gospodinow
48. „Dziki łabędź i inne baśnie” Michael Cunningham
49. „Szczęśliwi pozostaną szczęśliwi” Yasmina Reza
50. „Wszystko, czego nie pamiętam” Jonas Hassen Khemiri
51. „Śmierć Komandora, część 1” Haruki Murakami
52. „Śmierć Komandora, część 2” Haruki Murakami

poniedziałek, 11 czerwca 2018

„Słodziutki. Biografia cukru” Dariusz Kortko, Judyta Watoła

„Jemy o wiele więcej niż 20 lat temu. Nastoletni chłopcy średnio o 275 kalorii, dorośli mężczyźni – o 187 kalorii, a kobiety aż o 355 kalorii więcej. Na świecie żyje około 600 milionów osób otyłych – dwa razy więcej niż w latach 90. Pod opieką lekarzy jest 347 milionów chorych na cukrzycę, ale wiele osób nie wie, że choruje.” 
„Słodziutki. Biografia cukru” Dariusz Kortko, Judyta Watoła 

„60 kilogramów. Nawet na tyle szacuje się obecnie średnie roczne spożycie cukrów na jednego mieszkańca globu. Na początku XX wieku wynosiło ono zaledwie 5 kilogramów.” 
„Puls Farmacji” nr 6(116) 21 czerwca 2017 


foto: Wydawnictwo Agora



Judyta Watoła i Dariusz Kortko są dziennikarzami Gazety Wyborczej, w 2014 roku otrzymali nagrodę Grand Press w kategorii dziennikarstwo specjalistyczne. „Słodziutki. Biografia cukru” to nie pierwsza książka tego reporterskiego tandemu, wcześniej opublikowali wspólnie „Na szczycie stromej góry. Opowieści o transplantacjach”. 

„Słodziutki” to świetnie napisana i doskonale przygotowana opowieść o potędze i szkodliwości jednej z najczęściej spożywanych używek. Tym bardziej niebezpiecznej, bo silnie uzależniającej i przez lata bagatelizowanej, a w niektórych okresach historii wręcz hołubionej. 

Cukier, a w zasadzie glukoza jest nam potrzebna, to dzięki niej nasz mózg funkcjonuje prawidłowo, a za jej dostarczenie nagradza nas pobudzając ośrodek przyjemności. Istnieje jednak granica, przy której cukier nie przeniknie już do komórki (nasycona w pełni już go nie potrzebuje), a zacznie krążyć wraz z krwią po naszym organizmie. Powoli siać zniszczenie. Cukrzyca oraz związane z nią zespół stopy cukrzycowej, nefropatia, retinopatia, zespół metaboliczny, próchnica, nowotwory, zawały, udary, zaburzenia erekcji, ta lista schorzeń związanych z nadmierną konsumpcją cukru stale się wydłuża, a otyłych dorosłych i dzieci wciąż przybywa (wśród osób pełnoletnich w Polsce otyłość występuje u 64% mężczyzn i 49% kobiet). 

Lekarze, dietetycy, farmaceuci biją na alarm. Natomiast w umyśle niektórych starszych osób nadal pozostaje mocno zakorzenione hasło propagandowe wymyślone przez Melchiora Wańkowicza, słynne „cukier krzepi”. Dziadkowie nie wahają się zatem za plecami rodziców (a czasem na ich oczach) karmić swe wnuki czekoladą, cukierkami, batonikami, słodzonymi napojami oraz patrzeć z politowaniem na opiekunów, którzy „biednym” dzieciom odmawiają przyjemności i zabierają dzieciństwo. Nadal powszechne jest uwielbienie dla słodkich bobasów o mocno zaokrąglonych kształtach i rumianych, pulchnych policzkach. 

„Słodziutki” to podróż po krainie cukrem płynącej, historia odkrycia używki, ale również świadectwo manipulowania faktami obnażającymi jej szkodliwość. Autorzy przedstawiają Kubę, jako przykład niszczycielskiej potęgi cukru, analizują losy królowej Elżbiety I, uwielbiającej ponad wszelką miarę łakocie, a także podobnie uzależnionego od słodyczy Króla Słońce, Ludwika XIV. W książce znajdziemy ponadto historie wojen cukrowych i odkrycia nowych szlaków handlowych, opowieści o początkach uprawy trzciny cukrowej i niewolnictwie. Autorzy piszą również o narodzinach stomatologii, przedstawiają historię powstania porcelany. 

Niezwykle fascynujące są opisy pierwszych prób leczenia cukrzycy oraz przełom, jaki spowodowało odkrycie, a następnie wyizolowanie insuliny z cielęcej trzustki. O tym zresztą można by napisać kolejną książkę, niestety niezbyt pochlebną  dla samych odkrywców, którzy nieraz zapominali o swoich pacjentach pogrążeni we wzajemnych walkach o chwałę i splendor przypisywany temu wiekopomnemu osiągnięciu. 

Temat szkodliwości zbyt dużej podaży cukru w pożywieniu to nihil novi. Mniej więcej od lat 70. trwa dyskusja o jego wpływie na wymienione przeze mnie wyżej schorzenia. Tyle, że początkowo dane wskazujące zgubny wpływ cukru na organizm były gładko zamiatane pod dywan, głównym winowajcą odpowiedzialnym za wzrost zachorowalności na miażdżycę, cukrzycę, zawały serca etc. czyniąc tłuszcz. Cholesterol stał się zmorą tamtych czasów. Zaciemnienie było tak wielkie, że w „Żyjmy dłużej” prof. Kodejszko otwarcie potępiał smalec, masło, słoninę wskazując je jako czynniki miażdżycogenne i prowadzące do cukrzycy, autorzy miesięcznika radzili zaś rodzicom, aby dzieciom, szczególnie w okresie wzmożonej nauki (egzaminy) podawać więcej cukru, zmniejszając ilość chleba. 

Dodatkową wisienką na torcie jest ostatni rozdział książki, w którym czytelnik pozna etymologię słowa cukier, zdaniem prof. Miodka niezwykle międzynarodowego (rzeczywiście w wielu językach brzmi podobnie) oraz słodki, cukrzyca, a także ich związki z polską literaturą. 

Bardzo serdecznie polecam lekturę „Słodziutkiego”, ogromna ilość faktów, historii związanych z cukrem, polityką, medycyną oraz przystępny język sprawiają, że ta książka niejednemu otworzy oczy, a przy tym jest fascynującym kompendium wiedzy, traktującym problematykę związaną z cukrem i jego szkodliwością kompleksowo. 

„Słodziutki. Biografia cukru” Dariusz Kortko, Judyta Watoła 
data wydania: 15 lutego 2018 
ISBN: 9788326826108 
liczba stron: 360