„Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka” Cezary Łazarewicz

„Sędzia Monika Niezabitowska-Nowakowska wskazała wtedy również imiennie drugiego z napastników, który pomagał w biciu, trzymając Przemyka za ręce od tyłu. Gdy chłopiec zemdlał, posadził go, zwijającego się z bólu, na krześle przy stoliku. Tym drugim był właśnie szeregowy Krzysztof Dalmata z Hrubieszowa. Sędzia Niezabitowska-Nowakowska była bliska znalezienia ostatniego z puzzli. W pisemnym uzasadnieniu wyroku napisała, że Kościukowi i Dalmacie towarzyszył w biciu jeszcze jeden funkcjonariusz, ale nie udało się go sądowi zidentyfikować.” 

„Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka” Cezary Łazarewicz 

foto: Wydawnictwo Czarne

Cezary Łazarewicz jest autorem zbioru reportaży „Kafka z Mrożkiem. Reportaże pomorskie”, „Sześć pięter luksusu. Przerwana historia domu braci Jabłkowskich”, „Tu mówi Polska. Reportaże z Pomorza” oraz książki „Elegancki morderca”, gdzie przedstawił sylwetkę seryjnego zabójcy - Władysława Mazurkiewicza. Publikował m.in. w „Gazecie Wyborczej”, „Przekroju”, „Polityce”. Za reportaż „Żeby nie było śladów” otrzymał Nagrodę Nike 2017, Nagrodę MediaTory, Nagrodę im. Oskara Haleckiego. Tytuł ten zwyciężył również w plebiscycie Radia Kraków, został uznany za najlepszą książkę 2016 roku. 

„Żeby nie było śladów” to próba rekonstrukcji wydarzeń towarzyszących śmierci Grzegorza Przemyka i późniejszym procesom oskarżonych o zamordowanie świeżo upieczonego maturzysty. Autor uzupełnia swoją relację o sylwetki rodziców chłopaka – opozycjonistki i poetki Barbary Sadowskiej i Leopolda Przemyka (o którym głośno zrobiło się dopiero po 1993 roku, kiedy ruszył drugi proces będący próbą odnalezienia i skazania winnych śmierci Grzegorza). Książka Cezarego Łazarewicza ukazuje również uniwersalne mechanizmy tuszowania niewygodnych dla reżimowych władz wydarzeń. Od początku tak w śledztwo, jak i w proces zaangażowane były najważniejsze osoby w państwie, Czesław Kiszczak, Jerzy Urban, a nawet sam Wojciech Jaruzelski. Powołano specjalną grupę operacyjną, której działania miały na celu oczernienie świadków i zdyskredytowanie ich zeznań oraz uprawdopodobnienie wersji wydarzeń forsowanej przez władze, grzebano w życiorysie matki chłopca, aby ukazać ją w jak najgorszym świetle, zastraszano najbliższe osoby z otoczenia Grzegorza Przemyka, a postępowanie celowo przewlekano. Co więcej, już po upadku PRL, organy III Rzeczpospolitej były również bezsilne, nie potrafiły znaleźć i osądzić wszystkich winnych zabójstwa. 

Cezary Łazarewicz wykonując iście koronkową robotę, przeglądając tysiące stron akt, opinii biegłych, wycinków z gazet, fragmentów osobistych dzienników Wiktora Woroszylskiego, rozmawiając z ludźmi z otoczenia Barbary i Grześka, dokonał czegoś pozornie niemożliwego. Wskazał nie tylko winnych, którzy od początku zasługiwali na karę, ale i z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością ustalił tożsamość trzeciego milicjanta biorącego udział w pobiciu. 

Ten proces jest plamą na honorze Polski Ludowej, ale także III Rzeczpospolitej. Winnych śmiertelnego pobicia Grzegorza Przemyka nigdy bowiem należycie nie ukarano. Istnieje jednak coś jeszcze poza sądową sprawiedliwością, karma, fatum, przeznaczenie, jakkolwiek to nazwiemy, widać, że zadziałało w sprawie winowajców. Nie mieli ani łatwego ani przyjemnego życia i choć sprawiedliwości nie stała się zadość,  milicjanci w niewielkiej części odczuli cierpienia, jakie zadali chłopakowi. 

Ta książka była potrzebna, jest odpowiedzią na apel Barbary Sadowskiej, który znajdował się w aktach sprawy śmiertelnego pobicia jej syna. Prawda o tej strasznej zbrodni została ujawniona dopiero po trzydziestu latach dzięki omawianemu reportażowi. Bardzo polecam tę lekturę, w pełni zasłużyła na tegoroczne wyróżnienie Nagrodą Nike. 

„Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka” Cezary Łazarewicz 

data wydania: 17 lutego 2016 

ISBN: 9788380492349 

liczba stron: 316

„Zabite” Jorge Ibargüengoitia

foto: Wydawnictwo Universitas 

Jorge Ibargüengoitia to mało znany polskiemu czytelnikowi meksykański prozaik, dziennikarz i dramaturg. Jego dzieła cechuje specyficzne poczucie humoru i celnie wymierzona ironia. Nic nie wskazywało na to, że zostanie pisarzem. Początkowo podjął studia inżynierskie, później uprawiał rodzinną ziemię, a dopiero pod wpływem obejrzanego spektaklu teatralnego postanowił zająć się dramatopisarstwem. Chociaż napisał wiele sztuk, otrzymał kilka nagród, jego kariery teatralnej nie można zaliczyć do udanych. Pierwsza powieść Jorge Ibargüengoitia - „Błyskawice sierpniowe” odniosła natomiast znaczący sukces, a poczucie humoru, ironia i satyra stały się wyznacznikami stylu pisarza. 

Książka „Zabite” jest częścią serii Las Américas: Nieznana Klasyka Literatury Latynoskiej Wydawnictwa Universitas. Jest to mroczna opowieść z lat 50. i 60. XX wieku, oparta na autentycznych wydarzeniach. Rzecz dzieje się m.in. w pozornie spokojnym, prowincjonalnym meksykańskim miasteczku, gdzie dochodzi do napadu na małą piekarnię. Strzelanina, karabiny i podpalenie to efekt niezagojonych miłosnych ran, które swoją genezę miały wiele, wiele lat wcześniej. 

Dość powiedzieć, że główne bohaterki, sprawczynie całego zamieszania, to dwie siostry, burdelmamy, które zęby zjadły na tym niewdzięcznym biznesie i niejedno mają na sumieniu. W powieści, napisanej minimalistycznym, reporterskim stylem, trup ściele się gęsto, a lejąca się strumieniami krew czy bójki - to codzienność. Piekło prowincji, korupcja, znieczulica i układy, narastająca przemoc…z odrobiną gorzkiej ironii to sprawia, że tę książkę ciężko odłożyć na półkę i dawkować sobie z umiarem. 

„Zabite” wyróżniają się na tle innych dzieł pisarza. Spokojna, miejscami sucha relacja, przypomina raczej dziennikarskie śledztwo niż utwór literacki, do tego temat zaczerpnięty został wprost z kroniki kryminalnej. Bardzo ciekawy jest fakt, że w książce autor wygładził mocno pierwowzory swoich bohaterek. Nie mają na koncie aż tylu morderstw, poza tym pewne zdarzenia noszą znamiona nieszczęśliwych wypadków, a nie z góry zaplanowanych zbrodni. Wielu krytyków postrzega „Zabite” jako powieść wręcz proroczą, autor celnie opisuje mechanizmy odpowiadające za rozpad wartości społecznych, korupcję na szczytach władzy, uprzedmiotowienie kobiet i eskalującą przemoc (dziś możemy skonfrontować obserwacje Jorge Ibargüengoitia z wydarzeniami chociażby w Ciudad Juárez). Puls rewelacyjne tłumaczenie Tomasza Pindla. Czy można chcieć więcej? Polecam uwadze tę krótką książkę, wprawdzie nie wprowadzi czytelnika w radosny, świąteczny nastrój, ale na pewno zmusi do refleksji. 

„Zabite” Jorge Ibargüengoitia 

tłumaczenie: Tomasz Pindel 

tytuł oryginału: Las muertas 

data wydania: 2015 

ISBN: 9788324226924 

liczba stron: 188

Literacka Stolica 2017

Sobota, 25 listopada 2017 roku, wpadam zdyszana, jak zwykle spóźniona, do Big Book Cafe. Widzę uśmiechnięte twarze miłośników literatury, wśród nich same piękne kobiety, a nie, przepraszam, jest też jeden rodzynek. Tak zaczyna się dla mnie pięć najprzyjemniejszych godzin początku weekendu – Literacka Stolica. 

Organizatorki, Ola (Parapet Literacki), Maja (Zaczytana do samego rana) i Klaudia (Z książką do łóżka), nieprzypadkowo wybrały na miejsce spotkania gościnne wnętrze kawiarni Big Book Cafe. Roi się tu naturalnie od książek, które możecie oglądać i pochłaniać na miejscu, w asyście smacznego cappuccino lub kupić i czytać w domowym zaciszu. Na ścianie prezentuje się piękny kolaż wielkich osobistości świata literatury, oczywiście z polskimi akcentami, a w miejscu, do którego król udawał się piechotą znajduje się kolejna atrakcja tej uroczej knajpki – gadający kibelek. 

foto: Piękne organizatorki spotkania oraz mistrz pierwszego planu - Rafał.

foto: Jedna ze ścian w Big Book Cafe.

foto: Jak zwykle zaczęłam od jedzenia :D

foto: Regały z książkami do poczytania na miejscu.

Dziewczyny zadbały o szczegóły spotkania, od samej idei, poprzez realizację, aż do obietnicy stworzenia cyklicznej imprezy. Odbyły się trzy ciekawe prelekcje. Pierwszą, dotyczącą budowania własnej marki wygłosił Rafał Hetman z bloga CzytamRecenzuje.pl, kolejna, przedstawiająca meandry kanału YouTube, została przygotowana przez Justynę Suchecką i Natalię Szostak, czyli dreamteam Krótka Przerwa. Ostatni mini wykład traktował o Instagramie, a poprowadziły go Diana Chmiel (Bardziej lubię książki niż ludzi) i Paula Sieczko (Rude recenzuje). 

foto: Ja też się załapałam na zdjęcie, tu z 1/2 Krótkiej Przerwy, Justyną Suchecką <3, zdjęcie dzięki Blair czyta.

Prelekcje były ciekawe, pojawiały się liczne pytania słuchaczy, niestety czas płynął nieubłaganie. Zabrakło go na lepsze wzajemne poznanie się, choć zapewne będziemy mieć jeszcze niejedną okazję zobaczyć się na żywo. Ostatnim punktem programu były oczywiście KSIĄŻKI, czyli prezenty, które dla uczestników spotkania przygotowały Wydawnictwa i nie tylko:

foto: Partnerzy Literackiej Stolicy

W spotkaniu, oprócz wymienionych wyżej organizatorek i prelegentów, brały udział następujące osoby:

Biblioteczka ciekawych książek - Daria
biblioteczkaciekawychksiazek.blogspot.com 
Kulturalny Karmnik - Patrycja
kulturalnykarmnik.pl  
Blair Czyta - Ewelina
www.blairczyta.pl 
Smooky subiektywnie - Magda
www.smooky.pl
Literackie skarby świata całego - Ania
www.literackie-skarby.blogspot.com 
Książkowe wyliczanki - Magdalena
www.ksiazkowewyliczanki.pl  
Książki widziane oczami Patiopei - Patrycja
www.ksiazki-patiopei.blogspot.com
Reading my love - Paulina
www.paulinakaleta.com 
Booklove - Marta
www.booklove.pl  
Księgarka na regale - Elwira
www.ksiegarka.pl 
Pełnia - Małgosia
www.pelnia.eu
Dwie strony kultury - Magda
www.dwiestronykultury.pl 
Kasia i Książki - Kasia
www.Kasiaiksiazki.blogspot.com 
Books and Cats Lover - Monika
www.booksandcatslover.blogspot.com 
The Carolina's Book - Karolina
www.thecarolinasbook.net
Poczytne - Kasia
www.poczytne.blogspot.com
Cztelniczy - Gosia
www.czytelniczy.blogspot.com 
martaspyrczak.pl - Marta
www.martaspyrczak.pl


Do zobaczenia za rok!
#literackastolica2017

foto: A to książki z mojej paczki :)

„Był sobie chłopczyk” Ewa Winnicka

"— Czegoż bym nie oddała, aby ocalić dziecko — rzekła biedna kobieta. — Wypłaczę oczy moje, byleś mnie zaniosło do strasznego ogrodu śmierci." 

"Matka" Hans Christian Andersen 

foto: Wydawnictwo Czarne

Ewa Winnicka, dziennikarka, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, jest autorką znakomitych książek: „Londyńczycy”, „Angole”, „Milionerka. Zagadka Barbary Piaseckiej Johnson” oraz „Nowy Jork zbuntowany”. Czytelnicy mogli również zapoznać się z tekstami autorki sięgając po „Politykę”, „Tygodnik Powszechny” czy „Duży Format”. Reporterka została dwukrotnie uhonorowana nagrodą Grand Press za teksty o tematyce społecznej, jest również laureatką Okularów Równości, a w 2015 roku otrzymała Nagrodę Literacką Gryfia. Dodatkowo warto nadmienić, że to właśnie Ewa Winnicka „odkryła” dla literatury faktu mieszkającą na co dzień w Belfaście Aleksandrę Łojek, autorkę książki „Belfast. 99 ścian pokoju”. 

„Był sobie chłopczyk” to reportaż opowiadający historię małego Szymona z Będzina, zamordowanego przez rodziców i porzuconego w cieszyńskim stawie. Ewa Winnicka krok po kroku rekonstruuje wydarzenia, które doprowadziły do tragedii. Odpowiedź na pytanie czy można było uratować chłopca dziennikarka pozostawia czytelnikom. 

Chociaż wina rodziców nie budzi żadnych wątpliwości i nie ma tu miejsca na okoliczności łagodzące, to warto się zastanowić nad rolą instytucji państwowych w prezentowanej sprawie. W pierwszych latach życia dzieci, zwłaszcza uczęszczające do żłobków i przedszkoli, dosyć często chorują (do 10 infekcji rocznie) tymczasem Szymek był prawdziwym okazem zdrowia, nikt nie zastanawiał się nad tym, że od dłuższego czasu nie odwiedził lekarza. Zbliżały się terminy obowiązkowych szczepień, pisma dotyczące chłopca krążyły między przychodnią a MOPS-em, pracownicy mieli jednak inne, priorytetowe sprawy do rozwiązania. Jedynie policjanci, którzy usiłowali ustalić tożsamość chłopca porzuconego w stawie, stanęli na wysokości zadania i wytrwale, mimo ograniczonych środków finansowych, dążyli do odkrycia prawdy. 

Reportaż Ewy Winnickiej podzielony jest na trzy części. W pierwszej z nich autorka opisuje śledztwo prowadzone przez policjantów po odkryciu zwłok dziecka. Sprawa otrzymuje kryptonim „Jasiu”, zaangażowani są w nią początkowo policjanci z Komendy Powiatowej Policji w Cieszynie, następnie dołączają śledczy z kilku województw, aż wreszcie do poszukiwań rodziców chłopca włącza się Komenda Główna Policji. W miarę upływu czasu uwaga mediów i funkcjonariuszy skupiona na historii bezimiennego chłopca słabnie. 10 kwietnia 2010 roku dochodzi do katastrofy smoleńskiej, niewyobrażalnej tragedii, 24 stycznia 2014 roku w Sosnowcu zostaje porwana mała Madzia (później okaże się, że to matka, Katarzyna W. zamordowała dziewczynkę). Jednak policjanci z Komedy Powiatowej nie potrafią zostawić sprawy malca, cały czas szukają poszlak, nowych tropów, weryfikują informacje napływające do nich od potencjalnych świadków. Najbardziej bolesne jest to, że nikt nie zgłosił zaginięcia małego chłopczyka. 

Druga część książki poświęcona jest opisowi krótkiego życia Szymona, reporterka przedstawia także sylwetki rodziców chłopca. Może jakiś wpływ na zachowanie małżonków, agresję, miało trudne dzieciństwo? Dlaczego nie szukali pomocy w odpowiednich instytucjach? Dlaczego MOPS wiedząc o sytuacji matki Szymona (oprócz niego miała siedmioro dzieci, pięcioro z poprzedniego związku, choć warto w tym miejscu dodać, że ojciec chłopca również posiadał dzieci z innych związków) nie przyjrzał się baczniej tej rodzinie? Wygodniej było zapewne wypłacać pieniądze i nie szukać na siłę problemów. 

W trzeciej części Ewa Winnicka opisuje między innymi pewien zagadkowy telefon wykonany do MOPS-u przez sąsiadkę rodziców Szymona, która utrzymuje, że już bardzo długo nie widziała małego chłopca i jest pewna, że nie mieszka on z nimi. Ta krótka rozmowa jest punktem zwrotnym, od tego momentu pętla wokół rodziców dziecka się zaciska. Opisy zeznań matki i ojca Szymona, wzajemnie obarczających się odpowiedzialnością za śmierć syna są bardzo frustrujące. Zdumiewające, szokujące jest wręcz, opowiadanie, kto komu kiedy przyniósł jedzenie, wywlekanie jakichś trywialnych spraw. Ludzie, którzy zabili własne dziecko, kłócą się o tak nieprawdopodobne rzeczy, że od razu nasuwa się pytanie czy w ogóle powinni byli zostawać rodzicami? 

Podczas lektury reportażu „Był sobie chłopczyk” wielokrotnie zdarzyło mi się ocierać łzy, narastała też we mnie złość i frustracja. Tyle uwagi i zaangażowania poświęcamy ratowaniu życia poczętego, niektórzy prominentni politycy słyszą nawet krzyki zarodków, a jakoś nie starcza nam energii na ochronę już urodzonych, żywych dzieci. I to ochronę przed osobami, które paradoksalnie powinny roztoczyć nad nimi najczulszą opiekę. Książka Ewy Winnickiej jest doskonale napisana, jednak ze względu na tematykę czyta się ją ciężko, nie sposób uniknąć emocjonalnego szoku (zwłaszcza, jeśli mamy dzieci w podobnym wieku). Chociaż w zasadzie powinni przeczytać ją wszyscy, to ja polecam ją czytelnikom o mocnych nerwach. Znakomitym uzupełnieniem całości są fotografie Magdaleny Wdowicz-Wierzbowskiej.

„Był sobie chłopczyk” Ewa Winnicka 

data wydania: 11 października 2017 

ISBN: 9788380495814 

liczba stron: 208

„Śpiąca królewna z Tysiąca i jednej nocy” Tahar Ben Jelloun

„W tamtych czasach wszechwładnie rządzili odziani w czarne szaty, uzbrojeni w miecze i strzelby brodacze; prześladowali mężczyzn, którzy nie chodzili regularnie do meczetu, kamieniowali kobiety, które ośmielały się ich prowokować swobodnymi strojami. Zabraniali dziewczynkom chodzić do szkoły i sprawowali ścisłą kontrolę nad edukacją chłopców, którzy mogli otrzymywać wyłącznie wykształcenie religijne. Brodacze stanowili sektę; nazywano ich Świętoszkami, ponieważ twierdzili, że działają w imię religii, lecz zajmowali się przede wszystkim handlem narkotykami.” 

„Dziewczynka w czerwonej burce” Tahar Ben Jelloun 

foto: Oficyna Naukowa

„Śpiąca królewna z Tysiąca i jednej nocy” to świeże i zaskakujące spojrzenie na znane czytelnikom baśnie Charles’a Perraulta. Tahar Ben Jelloun nie tylko wzbogacił opowieści francuskiego arystokraty o pierwiastek orientalny, zadbał również o uwspółcześnienie wielu historii, niektóre z nich zyskały dzięki temu wymiar polityczny. 

W wielu baśniach, umieszczonych w omawianym zbiorze, autor zachowuje strukturę, ale odchodzi od znanego nam tekstu. Tak jest chociażby w przywoływanej przeze mnie w cytacie wstępnym „Dziewczynce w czerwonej burce”, gdzie antagonistą głównej bohaterki nie jest wilk, lecz człowiek, członek sekty „Świętoszków”. Co więcej bajka ta ma zupełnie inne zakończenie, Tahar Ben Jelloun wyposaża młodą kobietę w odwagę, waleczność, zdecydowanie i spryt, cechy w kulturze arabskiej tradycyjnie przypisywane mężczyznom. To pozwala jej wyjść zwycięsko z potyczki z niebezpiecznym brodaczem. 

W „Sinobrodym” autor również ukazuje zniekształcony obraz islamu, tym razem za sprawą sekty „sinych ludzi z gór”. Bractwo to czyniło kobiety odpowiedzialnymi za całe zło szerzące się na świecie, w związku z tym zwalczało i likwidowało płeć piękną. Sinobrodzi porywali z wioski kobiety, następnie w swojej siedzibie, na pobliskiej górze, gwałcili je i strącali w przepaść. 

Postać wróżki w „Kopciuszku” wzorowana jest na marokańskiej księżniczce, która walczyła o prawa kobiet - Lalli Ajszy, żyjącej w latach 1931 - 2011. W bajce tej możemy także odnaleźć elementy bardzo postępowego kodeksu prawa rodzinnego, obowiązującego w Maroku. Ten zbiór praw zwany Mudawaną, jak na kraj muzułmański jest bardzo liberalny. Zgodnie z nim kobieta doświadczająca przemocy ze strony męża może wnieść przeciw niemu oskarżenie, co więcej kobieta i mężczyzna mają równe prawa do majątku, i opieki nad dziećmi w przypadku rozwodu (kobieta, podobnie jak mężczyzna może wystąpić o unieważnienie małżeństwa), zniesiono również obowiązek posłuszeństwa żony względem męża. Ponadto na przysposobienie sobie kolejnej żony przez mężczyznę musi, poza sędzią, wyrazić zgodę pierwsza małżonka. Prawo do dziedziczenia po ojcu mają zarówno chłopcy, jak i dziewczynki. Mężczyzna ponosi również odpowiedzialność za dzieci niebędące owocem związku małżeńskiego. 

Cały zbiór „Śpiąca królewna z Tysiąca i jednej nocy” składa się z dziesięciu baśni i opatrzony jest przedmową napisaną przez autora, w której wyjaśnia on genezę powstania tej książki (a raczej projektu, bo jest to dzieło w dużej mierze odtwórcze). Wszystkie opowieści łączy jedno: wszędzie i w każdych okolicznościach trzeba zachować trzeźwy osąd i czujność. Od zarania dziejów człowiek odnosił się do bliźniego nie tyle jak drapieżne zwierzę, ile po prostu, wierny samemu sobie, jak „człowiek do człowieka”, siejąc jeszcze straszniejsze spustoszenia. Polecam. 

„Śpiąca królewna z Tysiąca i jednej nocy” Tahar Ben Jelloun 

tytuł oryginału: Mes contes de Perrault 

tłumaczenie: Katarzyna Marczewska 

data wydania: maj 2017 

ISBN: 9788364363795 

liczba stron: 184

„O mojej matce” Tahar Ben Jelloun

„Jesteśmy wszyscy wokół niej, a ona nas nie widzi. Jeden z moich braci się denerwuje. Po co? Trzeba zrezygnować z poszukiwania logiki w tym wszystkim i być tu, nawet, jeśli ona nie zdaje sobie sprawy z tego, że jesteśmy przy niej.” 

„O mojej matce” Tahar Ben Jelloun 

foto: Wydawnictwo Akademickie DIALOG

Tahar Ben Jelloun to urodzony w Fezie marokański pisarz, tworzący w języku francuskim. Jest autorem wielu powieści („Dziecko piasku”, „Święta noc”, „To oślepiające, nieobecne światło”), a także laureatem licznych nagród, m.in. Impac oraz Nagrody Goncourtów. W 2015 roku ukazała się książka „Co to jest islam?”, w której pisarz w przystępny sposób wyjaśnia pojęcia związane z islamem. 

„O mojej matce” to powieść wyjątkowa, Tahar Ben Jelloun dzieli się w niej z czytelnikami intymnymi szczegółami dotyczącymi swojego dzieciństwa oraz opowiada o ostatnich chwilach życia swojej matki. Lalla Fatma zachorowała na Alzheimera, pierwsze objawy choroby pojawiły się po pięćdziesiątym roku życia. Pod koniec życia nie poznawała już swoich bliskich, była zdana na pomoc kapryśnych służących, coraz rzadziej zdarzały jej się przebłyski świadomości. Wydawało jej się, że w magiczny sposób cofnął się czas i nagle znalazła się w Fezie, w latach 30. i 40. XX wieku. Tahar Ben Jelloun czuwał przy niej, wspierał finansowo, słuchał z zaciekawieniem historii opowiadanych przez matkę. Przez siedem lat porządkował wspomnienia, w końcu zdecydował się na napisanie tej powieści, będącej hołdem złożonym wyjątkowej kobiecie, wyrazem głębokiej miłości synowskiej. 

Pisarz pięknym, lirycznym językiem opowiada o niełatwym życiu matki. Lalla Fatma wcześnie, bo w wieku zaledwie szesnastu lat, została wdową. Pierwszą córkę urodziła już po śmierci męża i oddała na wychowanie swojej matce, kolejny raz wyszła za mąż i jako druga żona dużo starszego od siebie mężczyzny długo nie cieszyła się małżeństwem. Dopiero trzeci mąż, ojciec autora, towarzyszył kobiecie w najlepszych latach jej młodości. Lalla Fatma nie umiała czytać, ani pisać, jednak miała dar zjednywania sobie ludzi, nigdy nie narzekała na swój los, nikomu nie zazdrościła, unikała plotek, nie wyrażała się źle o innych. Wspaniale gotowała, organizowała przyjęcia, dbała o każdy szczegół by zadowolić najbardziej wymagających gości. Choć rodzina pisarza prowadziła skromne życie, jego mama zawsze pozostawała elegancka i zadbana. 

„O mojej matce” to nie tylko opowieść o Lalli Fatmie, to także historia marokańskich zwyczajów towarzyszących zaślubinom, narodzinom dzieci i pogrzebom. Matka pisarza była głęboko wierzącą muzułmanką, zawsze pogodzoną ze swoim losem. Nie obawiała się śmierci, jedyne, co ją dręczyło, to perspektywa stania się ciężarem dla dzieci, bycia zależną od pomocy innych. Tahar Ben Jelloun ujął to następująco: Uciekanie w nasiąknięte wilgocią zakamarki minionego czasu musi ją uspokajać, może nawet pomaga oderwać się myślami od sytuacji, jakiej bała się całe życie. Bycia zdaną na innych. Lalla Fatma odeszła spokojnie, otoczona kochającymi ją dziećmi i wnukami. 

Zachęcam do sięgnięcia po tę wzruszającą lekturę. Jeśli jeszcze macie babcię lub dziadka może warto, właśnie teraz, udać się do nich z wizytą, wypić herbatę, posłuchać opowieści o dawnych czasach. To nic, że kolejny raz usłyszycie to samo, pamiętajcie, że nas wszystkich spotka kiedyś ten los, starość, a potem niebyt. 

„O mojej matce” Tahar Ben Jelloun 

tłumaczenie: Jolanta Kozłowska 

tytuł oryginału: Sur ma mère 

data wydania: 2010 

ISBN: 978-83-61203-47-6 

liczba stron: 184

„Zapiski z Rakki. Ucieczka z Państwa Islamskiego” Samir

„Syria przestała istnieć. I to nie tylko dlatego, że przez [ponad] pięć lat wojny została zrównana z ziemią, ale także dlatego, że w dużym stopniu zanika tożsamość narodowa Syryjczyków […]. Odgórnie tworzone tożsamości narodowe o historii liczącej średnio trzy generacje pozostają dość płynne, a Syria nie jest wyjątkiem. Syryjska tożsamość narodowa coraz silniej zastępowana jest inną, głównie tą bazującą na odniesieniach do islamu, w wydaniu sekciarskim. […] Tożsamość sunnicka, szyicka, alawicka czy druzyjska wypierają stopniowo poczucie syryjskiej wspólnoty narodowej. Zarysowują się nowe linie podziału, a granice na mapie pomału przestają odpowiadać jakimkolwiek tożsamościom.” 

„Syryjska wojna domowa. Damasceńska Wielka Gra” Piotr Balcerowicz 

Wstęp do książki „Przeprawa. Moja podróż do pękniętego serca Syrii” Samar Yazbek, wyd. Karakter. 

foto: Wydawnictwo Insignis

Samir to pseudonim młodego mężczyzny, któremu udało się uciec z Rakki. Wcześniej, wraz z aktywistami z grupy Asz – Szarkija 24, starał się przekazywać aktualne informacje dotyczące sytuacji w mieście zachodnim dziennikarzom, za pomocą zaszyfrowanych smsów. Spisania relacji Samira podjął się brytyjski dziennikarz, korespondent zagraniczny BBC - Mike Thomson. 

„Zapiski z Rakki” to relacja naocznego świadka z oblężonego przez Daisz miasta. Samir nie ogranicza się jednak jedynie do opisywania okrucieństw Państwa Islamskiego, w swojej opowieści poświęca też wiele miejsca reżimowi Al-Asada i jego zbrodniom. Mówi między innymi o aresztowaniu i torturowaniu ojca, represjach, jakie dotknęły jego rodzinę w związku z fałszywymi oskarżeniami pracodawcy ojca Samira. Zarówno pod rządami dynastii Asadów, jak i Daisz, karą za kontakty z zagranicznymi mediami dla mieszkańców miasta jest śmierć. Samir wiele zatem ryzykował, by opowiedzieć, jak wyglądało zajęcie Rakki, jak radzą sobie jej mieszkańcy z terrorem najeźdźców oraz jak wygląda codzienność w oblężonym mieście. Co więcej, nie poddał się nawet wtedy, gdy część jego przyjaciół została przez kontakty z dziennikarzami skazana na ścięcie, choć oczywiście przeżywał chwile zwątpienia. W Rakce brakuje żywności, podczas nalotów mających spowodować wycofanie się Państwa Islamskiego z miasta giną nie tylko bojownicy Daisz, ale również cywile, w tym dzieci. Samir opowiada również o tym, jak nowe władze zaczęły stosować prawo szariatu. Karzą za nieodpowiedni ubiór, używanie wulgaryzmów, podejrzenie cudzołóstwa oraz naturalnie za opór stawiany nowemu porządkowi. 

Nie wiem czy to świadomy zabieg wydawcy, ale bardzo podoba mi się szata graficzna książki. Piękne, kolorowe ilustracje rozładowują nieco przerażenie, jakie wzbudza w czytelniku skala opisywanych okrucieństw. Myślę, że gdybyśmy dostali jedynie suchą relację, czarno na białym, nie mielibyśmy chwili na refleksje, zatrzymanie się, złapanie dystansu. Barwne szkice odwracają uwagę, uzupełniają całość, pozwalają na chwilę przenieść wzrok. To potęguje przekaz Samira. 

Kiedy dostałam od wydawnictwa Insignis propozycję recenzji „Zapisków z Rakki” pomyślałam, oto kolejna ckliwa opowieść o okrucieństwach Państwa Islamskiego. Ileż można czytać i wydawać to samo? Nie byłam zainteresowana tą książką. Później zaczęły pojawiać się entuzjastyczne recenzje na czytywanych przeze mnie blogach książkowych. Z ciekawości zakupiłam egzemplarz i teraz muszę wszystkie swoje negatywne skojarzenia odwołać. To wartościowa książka, relacja napisana prostym językiem, docierająca bezpośrednio do serca. Lektura, która sprawia, że to, co dzieje się w Syrii przestaje być tak odległe i niezrozumiałe dla nas, bezpiecznych Europejczyków. Polecam. 

foto: archiwum własne

„Zapiski z Rakki. Ucieczka z Państwa Islamskiego” Samir 

tłumaczenie z języka angielskiego: Michał Romanek 

tytuł angielskiego przekładu: The Raqqa Diaries: Escape from Islamic State 

data wydania: 13 września 2017 

ISBN: 9788365743350 

liczba stron: 108