„Irańska historia miłosna. Ocenzurowano” Shahriar Mandanipour

"Najnowsze badania naukowe dowodzą, że zaledwie dwadzieścia procent mężczyzn na świecie ma rozum, a reszta tylko żony." 

"Irańska historia miłosna. Ocenzurowano" Shahriar Mandanipour 

foto: W.A.B.

Shahriar Mandanipour jest jednym z najsłynniejszych współczesnych irańskich pisarzy, przez wiele lat był redaktorem naczelnym miesięcznika „Ars- e Pandższambe”. Autor w latach 1992- 1997 był objęty zakazem publikowania przez rodzime władze, co nie przeszkodziło mu w odebraniu nagrody dla najlepszego krytyka filmowego w 1994 roku. Obecnie mieszka w Stanach Zjednoczonych. 

Powieść „Irańska historia miłosna. Ocenzurowano”, która ukazała się w Polsce w 2010, w tłumaczeniu Macieja Świerkockiego, jest książką częściowo autobiograficzną. Opowiada ona o losach pisarza, który pragnie napisać historię miłosną, a jednocześnie stoi przed nim niebywale trudne zadanie przechytrzenia cenzury. Czytelnik jest świadkiem powstawania powieści, wspólnie z autorem odwiedza cenzora, który nieprzypadkowo zyskuje imię i nazwisko śledczego Porfirego Pietrowicza, z powieści „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego, a także bierze udział w zmaganiach pisarza, razem z nim zastanawiając się, jakich użyć metafor, w jaki sposób opisać uczucie rodzące się między bohaterami – Sarą i Darą i ich perypetie, aby nie narazić się na gniew przedstawiciela władzy. 

Dzięki zabiegowi Mandanipoura, konstrukcji szkatułkowej, książki w książce, czytelnik ma okazję poznać jak wygląda życie w Iranie w czasach cenzury. Gdy Chomeini (niewymieniony wprost przez autora) powrócił do Iranu z Francji, aby ukrócić rządy Szacha, dawna kulturalna stolica kraju tonąca w ferii barw, została ciśnięta z powrotem w mroki średniowiecza, a przedstawiciele poprzedniego reżimu w znakomitej większości straceni. Kobiety ponownie przywdziały czadory, nie mogły opuszczać domu bez towarzystwa mężczyzny ze swojej rodziny, nie mogły też rozmawiać z innymi przedstawicielami płci brzydkiej, niż ci, którzy znajdują się w domu. Autor ma zatem utrudnione zadanie, jak napisać historię miłosną, skoro jakiekolwiek zbliżenie do siebie dwojga bohaterów przeciwnych płci to wstęp do grzechu śmiertelnego, za który może w najlepszym wypadku grozić chłosta, a w najgorszym śmierć? Niech nikogo nie dziwi, że w Iranie strefy takie jak szkoły, autobusy, biura, fabryki, sale weselne, meczety etc. podzielone są na dwie części – jedną przeznaczoną dla mężczyzn, a drugą dla kobiet, takie zdroworozsądkowe postępowanie miłościwie panującej władzy ma zadanie prewencyjne, chroni bowiem przed grzechem. 

Jak zatem doprowadzić do spotkania zakochanych, tak, aby władze i rodziny bohaterów nie miały o niczym pojęcia? Z pomocą przychodzi biblioteka, książki i tajemny szyfr wymyślony przez Darę. Uwarunkowania kraju, w jakim żyją bohaterowie sprawiają, że udaje im się spotkać osobiście dopiero po roku, podczas studenckiej demonstracji. Nie ma sensu omawiać w tym miejscu treści książki i przygód bohaterów, powiem tylko, że wyobraźnia autora nie zna granic. Absurd goni absurd, od spotkania Dary i Sary opowieść nabiera tempa, a opisy ich zmagań okraszone są niesamowitym poczuciem humoru Mandanipoura. Nie brakuje w powieści także momentów grozy, fałszywych tonów, chociażby w osobie groteskowego, martwego, wędrującego karła. Autor łączy realizm magiczny z techniką strumienia świadomości, przy czym nieustannie puszcza oko w kierunku czytelnika, ale i cenzora, ciekawie wygląda także stosowany w wielu miejscach przez Mandanipoura zabieg autocenzury. 

Powieść „Irańska historia miłosna. Ocenzurowano” to książka niezwykle pomysłowa, frapująca. I tylko momentami przez śmiech i zabawę przedzierają się ludzkie dramaty oraz gorzkie wspomnienia autora: „Wstydzę się jako Irańczyk, że nigdy nie stanąłem w obronie swojej babci, matki, siostry, żony czy córki: ani wtedy, kiedy kazano im zrezygnować z hedżabu, ani wtedy, gdy zmuszano je do jego noszenia”. Polecam. 

Za wypożyczenie egzemplarza powieści do recenzji dziękuję serdecznie Gosi z bloga "Czytelniczy". 

„Irańska historia miłosna. Ocenzurowano” Shahriar Mandanipour 

tłumaczenie: Maciej Świerkocki 

tytuł oryginału: Censoring an Iranian Love Story 

data wydania: 22 września 2010 

ISBN: 9788374148191 

liczba stron: 438