wtorek, 15 marca 2016

"Zielone migdały, czyli po co światu Kurdowie" Paweł Smoleński

"Wyobraź sobie: sala w jakiejś tajnej rezydencji, długi stół, a przy nim ministrowie spraw zagranicznych i szefowie tajnych policji z Iranu, z Turcji, z Iraku i z Syrii. Dzieli ich wszystko, nienawidzą się i chętnie przegryźliby sobie tchawice. Ale zebrali się dlatego, że łączy ich tak zwany problem kurdyjski, wspólnie mogą nam dopiec o wiele bardziej niż w pojedynkę. Zostawiają więc na boku wszystkie różnice, Arab brata się z Persem, Syryjczyk ściska dłoń Turkowi. Mają cel nadrzędny: spacyfikować Kurdów."
wypowiedź Historyka, "Zielone migdały, czyli po co światu Kurdowie" Paweł Smoleński

foto: archiwum własne

Kurdystan to kraina podzielona między Turcję, Irak, Syrię i Iran, nazwy tej używa się również w odniesieniu do Regionu Kurdystanu - autonomicznej jednostki administracyjnej, będącej federalnym podmiotem Iraku. Region Kurdystanu obejmuje prowincje As- Sulajmanijja, Dahuk i Irbil oraz częściowo Dijalę, Niniwę i Kirkuk. Stolicą autonomii jest Irbil.
Paweł Smoleński pochyla się w swoim reportażu, "Zielone migdały, czyli po co światu Kurdowie" nad trudnymi losami Kurdów. Opowiada barwnie o ich historii, nieudanych politycznych sojuszach, stałym dążeniu do niepodległości, a także o czasach współczesnych, w tym o walce z Państwem Islamskim. Jest to jednocześnie sentymentalna podróż autora do krainy, którą darzy nieskrywaną sympatią. Reporter opisuje jednak sprawy kurdyjskie jak dobry przyjaciel wspominając nie tylko zalety tego dzielnego ludu, ale przytaczając również wady i problemy z jakimi boryka się ten autonomiczny region. 
Dzięki reportażowi poznajemy elementy narodowej mitologii Kurdów, bulwersującą operację Saddama Husajna - Al-Anfal, mającą znamiona ludobójstwa (za takowe jest uznawana w Norwegii, Szwecji i Wielkiej Brytanii), historię wojen w Zatoce oraz wycieńczającego bratobójczego konfliktu między Dżalalem Talabanim a Masudem Barzanim.
Ta książka to również galeria interesujących postaci. Na jej kartach spotkać możemy między innymi artystę malarza - Sulejmana Szakira, którego obraz zdobi salę posiedzeń parlamentu irackiego Kurdystanu, kolekcjonera i sprzedawcę antyków - Muhammada Almaniego oraz bojowniczkę o wolność - Mużdę Fatah Tofiq.
Wśród trudnych tematów poruszanych przez autora czytelnik znajdzie również informacje na temat klitoridektomii, która na szczęście w 2011 roku została całkowicie zakazana na mocy prawa. Jest obecnie praktyką nielegalną i ściganą jako przestępstwo.
Reportaż "Zielone migdały, czyli po co światu Kurdowie" dostarcza szeregu cennych informacji na temat Kurdów i ich dziedzictwa, przy czym nie bez znaczenia jest sposób ujęcia tematu przez autora. Paweł Smoleński pisze tak, iż czytelnik ma wrażenie, że oto siedzi w herbaciarni ze starym przyjacielem, który powrócił z dalekiej wyprawy i opowiada fascynujące historie. Lekko, czasem z przymrużeniem oka, co nie umniejsza ich wagi. Gorąco polecam.

poniedziałek, 14 marca 2016

"Przez morze. Z Syryjczykami do Europy" Wolfgang Bauer

"Jak długo jeszcze będziemy się przyglądać, gdy toną? Jak długo będziemy zmuszać kolejne pokolenie Syryjczyków do działania wbrew prawu? Wpychać ich w ręce przemytników? Jak długo będziemy zdradzać samych siebie? Wojny na Bliskim Wschodzie zmieniają także Europę. Brutalizujemy się, powoli i stopniowo. Próbując się chronić, niszczymy samych siebie. Nie wolno do tego dopuścić."
"Przez morze. Z Syryjczykami do Europy" Wolfgang Bauer

foto: Wydawnictwo Czarne


"Przez morze. Z Syryjczykami do Europy" Wolfganga Bauera to przejmujący reportaż o trudnej drodze, jaką muszą pokonać uchodźcy z Egiptu, Somalii, Libii, Erytrei, Jemenu, a przede wszystkim z Syrii by dotrzeć do ziemi obiecanej- Europy. Uciekają przed wojną, dyktaturami, biedą, niejednokrotnie ryzykując życie.

Niemiecki dziennikarz - Wolfgang Bauer i czeski fotograf - Stanislav Krupar wykorzystując metodę znaną z reportaży Güntera Wallraffa, postanowili wcielić się w uchodźców i dołączyć do grupy Syryjczyków próbującej przedostać się nielegalnie z Egiptu do Włoch. Swoje paszporty pozostawili znajomemu w Kairze, zmienili tożsamość, a swe życie oddali w ręce nie do końca uczciwych przemytników. To także historia o wielkim kapitale, jaki zbijają na sprawie uchodźców bandy zajmujące się nielegalnym przerzutem imigrantów do Europy. Pieniądze zarabiane na tym procederze są tak duże, że często rywalizacja między konkurencyjnymi grupami przemytników kończy się wzajemnymi porwaniami "klientów", uciekinierzy muszą zaś płacić za podróż podwójne haracze. Przy czym cały ten proceder odbywa się pod okiem władz, które odpowiednio zmotywowane potrafią na krótką chwilę odwrócić wzrok.

Ucieczka to droga przez mękę, wielokrotne zmiany lokali, w których uchodźcy są niekiedy zamknięci całymi dniami, nerwowe oczekiwanie na transport, pęd do łodzi, które nie zawsze docierają do zakotwiczonego w oddali statku. Wolfgang Bauer i Stanislav Krupar zostali aresztowani podczas pierwszej próby ucieczki i deportowani do Turcji. Szybko odzyskali tożsamość i dalej podróżowali już jako ludzie "lepszego sortu". Nie zapomnieli jednak o towarzyszach niedoli, utrzymywali z nimi kontakt za pośrednictwem telefonów komórkowych i pomagali tym, którym udało się przedostać do Europy (co zaowocowało kolejnym aresztem dla autora).

Ten reportaż to ważny głos w dyskusji na temat uchodźców. Autor podjął próbę odpowiedzenia na wiele niewygodnych pytań. Co popycha ludzi do ucieczki, jakie są ich motywacje? Dlaczego starają się początkowo ukryć tożsamość? Czemu wśród decydujących się na przeprawę przez Morze Śródziemne jest tak niewiele kobiet i dzieci? Jakie niebezpieczeństwa napotykają po drodze uciekinierzy? Tego wszystkiego czytelnik dowie się z lektury.

"Przez morze" to książka wypełniona po brzegi emocjami. Jest tu strach, obawa przed jutrem, lęk przed śmiercią, ale też nadzieja na lepsze życie, które czeka gdzieś daleko...Trzeba tylko i aż pokonać morze. Mocna książka. Lektura obowiązkowa dla tych, którzy chcą zrozumieć. Reportaż doskonale uzupełniają czarno-białe fotografie Stanislava Krupara. Polecam.

"Przez morze. Z Syryjczykami do Europy" Wolfgang Bauer
tłumaczenie: Elżbieta Kalinowska
tytuł oryginału: Über das Meer - Mit Syrern auf der Flucht nach Europa
data wydania: 10 lutego 2016
ISBN: 9788380492332
liczba stron: 144

foto: archiwum własne

"Księgarz z Kabulu" Åsne Seierstad

"Całkiem sama Lejla nigdy nie wychodzi. Młoda kobieta nie powinna poruszać się poza domem bez towarzystwa. Kto wie, dokąd idzie? Może na spotkanie z kimś, a może po to, żeby grzeszyć. Nawet na targ warzywny, parę minut drogi od domu, Lejla nie chodzi sama. Zabiera ze sobą przynajmniej małego synka sąsiadów. Albo go prosi, żeby zrobił dla niej zakupy. Sama- tego pojęcia Lejla nie zna."
"Księgarz z Kabulu" Åsne Seierstad

foto: archiwum własne


We wrześniu 2001 roku, po zamachu na World Trade Center, Åsne Seierstad wybrała się w podróż do Kabulu. Afganistan z wolna powracał do życia po upadku reżimu talibów. Norweska dziennikarka w jednej z tamtejszych księgarń poznała Sułtana Chana (Shaha Mohammada Raisa), eleganckiego erudytę, który oczarował ją doskonałą znajomością historii, literatury, sztuki. Z rozmów z księgarzem zrodziło się coś na kształt przyjaźni. Reporterka postanowiła napisać książkę o Sułtanie i jego rodzinie - "Księgarza z Kabulu".
Na zaproszenie mężczyzny zamieszkała z nim, jego synami, siostrami, matką i żonami. I choć wobec Åsne Seierstad księgarz nadal pozostawał czarującym człowiekiem, obrońcą afgańskiego dziedzictwa kulturowego, to względem bliskich był on nieznoszącym sprzeciwu tyranem. Decydował autorytatywnie o losie każdego członka rodziny, aranżował małżeństwa, organizował pracę swoją i swoich synów, w pełni kontrolował kobiety - siostry i żony, decydował o podjęciu i przerwaniu edukacji. Z opowieści Sułtana, a także rozmów poszczególnych członków rodziny, zasłyszanych historii, zwierzeń kobiet, Seierstad utkała znakomity portret Afganistanu. Nietypowy, gdyż do głosu dochodzą bohaterki drugiego planu. Ukryte za burkami, nieustannie poniewierane, wiecznie kontrolowane, traktowane przedmiotowo przez księgarza i jego synów, nie mające prawa do decydowania o swoim życiu kobiety. Norweska reporterka pięknie ukazuje portrety matki Sułtana, jego sióstr, pierwszej, odtrąconej żony - Szarify oraz drugiej małżonki, nastoletniej, naiwnej i głupiutkiej Sonji. Równie ciekawie przedstawione są losy Mansura i Ajmala, synów księgarza.
W opowieści z codziennego życia Åsne Seierstad wplotła opisy czasów panowania talibów, historie kupieckich przedsięwzięć Sułtana, kronikę rodzinnych ślubów i narodzin. W reportażu możemy również znaleźć informacje o operacji "Anakonda", akcji międzynarodowych sił specjalnych skierowanej przeciwko Al- Kaidzie , dowodzonej przez Amerykanów.
Książka Åsne Seierstad stała się bestsellerem, ale na autorkę sprowadziła kłopoty. Zdradzony Sułtan pozwał dziennikarkę do norweskiego sądu za zniesławienie. Sprawę przegrał, lecz warto się zastanowić czy my, Europejczycy, mamy prawo by tak krytycznie i surowo wypowiadać się na temat kultury, której tak naprawdę nie jesteśmy w stanie do końca zrozumieć patrząc przez pryzmat własnych doświadczeń? "Księgarz z Kabulu" to bardzo ciekawa lektura. Polecam.

piątek, 4 marca 2016

“Baśnie japońskie” Yei T. Ozaki

foto: archiwum własne
“Baśnie japońskie” Yei T. Ozaki to zbiór wyselekcjonowanych, niepublikowanych dotąd w Polsce opowieści i legend japońskich. Książka zawiera dwadzieścia dwie historie, które pięknie uzupełniają reprodukcje drzeworytów wykonanych techniką ukiyo-e, mistrzów takich jak Tsukioki Yoshitoshi czy Ogata Gekkō. Bajki te mają za zadanie edukować, dostarczać rozrywki oraz wychowywać, tłumaczą także niektóre zjawiska przyrodnicze, takie jak wybuchy wulkanów czy pływy. Czytelnik znajdzie w niniejszym zbiorze wiele cennych informacji na temat historii Japonii (bohaterami niektórych opowieści są postacie historyczne), tradycyjnych wierzeń, czy przysłów.
Na przykład w baśni zatytułowanej „Zwierciadło z Matsuyamy” przeczytać możemy: "Jak miecz odzwierciedla duszę samuraja, tak lustro odzwierciedla duszę kobiety." Zgodnie z japońską tradycją kobiece zwierciadło pokazuje stan jej serca, o ten przedmiot należy szczególnie dbać. Jeśli bowiem lustro jest czyste i piękne, znaczy to, że serce niewiasty cechuje dobroć. Zwierciadło jest też jednym z cesarskich insygniów.
Kilka opowieści przedstawia podwodne królestwo Króla Smoka, w którym czas nie płynie tak, jak w ziemskim świecie. W utworze „Urashima Tarō” główny bohater ratuje z opresji żółwia, w nagrodę spędza kilka dni w podmorskim pałacu, a gdy wraca na powierzchnię okazuje się, że minęło, bagatela, trzysta lat! Jeśli kiedyś zdarzy Wam się odwiedzić podwodne królestwo władcy mórz Ryujina, Króla Smoka, przekonacie się, że mieszkańcy pałacu są bardzo gościnni, a i zwiedzanie to pasjonująca przygoda. Hohodemi, potomek bogini słońca, zabawił w podwodnym królestwie całe trzy lata, a pod koniec swojego pobytu u Króla Smoka otrzymał od władcy dwa cenne klejnoty- Przypływu i Odpływu. Moc klejnotów pływów pozwoliła Hohodemiemu ocalić życie, gdy zazdrosny brat próbował go zgładzić. Hohodemi jeszcze długo po tym incydencie rządził Japonią, pozostawiając ją w pokoju i dobrobycie. Swemu niegodziwemu bratu wybaczył, odtąd żyli w zgodzie. Tę historię z kolei czytelnik może poznać za sprawą opowieści zatytułowanej “Zdolny myśliwy i zręczny rybak”.
W baśniach często uzewnętrzniają się ludzkie dążenia, największe pragnienia, chociażby te dotyczące bogactwa i nieśmiertelności, jak w „Baśni o człowieku, który nie chciał umrzeć.” Niekiedy eliksir życia jest na wyciągniecie ręki, o tym mówi z kolei historia o zbieraczu bambusa i księżycowym dziecięciu. Gdy obdarzona nieziemską urodą księżniczka Kaguya- hime powracała z trwającego dwadzieścia lat ziemskiego wygnania w magicznym powozie przypominającym chmurę na Księżyc, podarowała Cesarzowi Japonii list i fiolkę z eliksirem życia. Jego Cesarska Mość bał się flakonu z tajemniczym płynem, posłał go razem z listem na szczyt góry Fuji. O wschodzie słońca spalili go tam słudzy Cesarza, a ludzkość po raz kolejny straciła szansę na nieśmiertelność.
W baśni „Opowieść o księżniczce Hase” wnikliwy czytelnik ze zdumieniem odkryje motywy bardzo przypominające „europejskie” opowieści o „Kopciuszku” i „Królewnie Śnieżce”. Być może wymiana handlowa sprzyjała rozprzestrzenianiu się baśni, a może ludzkość cechuje pewien rodzaj zbiorowej podświadomości i niektórych historii nie da się opowiedzieć inaczej, niezależnie od miejsca ich powstawania?
Krótkie historie przedstawione w omawianym zbiorze w Japonii zna każde dziecko. Wychowanie przez zastraszanie (jak w historiach o demonach, czy okrutnych bajkach o zwierzętach) oraz poprzez opowieści o tradycji, nauka szacunku do starszych to motywy typowe także dla znanych nam przecież Baśni Braci Grimm. Dla miłośników kultury japońskiej oraz dla tych, w których drzemie jeszcze wewnętrzne dziecko niniejszy zbiór opowiadań będzie stanowił doskonałą odskocznię od rzeczywistości. Bardziej zaawansowanym japonofilom polecam „Baśnie japońskie” zebrane przez Royalla Tylera. Jest to dwieście dwadzieścia opowieści, wywodzących się głównie ze średniowiecza, opatrzonych znakomitym wstępem autora.

foto: archiwum własne



Przeczytane w 2016 :)

1. "Chrystus z karabinem na ramieniu" Ryszard Kapuściński
2. "Kora" Lorrie Moore
3. "Homo Dżihadicus" Maciej Falkowski, Józef Lang
4. "Wszystkie wojny Lary" Wojciech Jagielski
5. "Sąsiedzi naziści" Eric Lichtblau
6. "Wytępić całe to bydło" Sven Lindqvist
7. "Nowa Polska. Przewodnik dla Polaków" ASZdziennik.pl
8. "Jeden z nas" Åsne Seierstad
9. "Sekta egoistów" Eric Emmanuel Schmitt
10. "Ostatnia noc Kaddafiego" Yasmina Khadra
11. "Baśnie japońskie" Yei T. Ozaki
12. "Księgarz z Kabulu"Åsne Seierstad
13. "Przez morze. Z Syryjczykami do Europy" Wolfgang Bauer
14. "Zielone migdały, czyli po co światu Kurdowie" Paweł Smoleński
15. "Zagubiony autobus" John Steinbeck
16. "Zaproszenie na morderstwo" Carmen Posadas
17. "Everything I never told you" Celeste Ng
18. "Genialna przyjaciółka" Elena Ferrante
19. "Historia nowego nazwiska" Elena Ferrante
20. "Historia ucieczki" Elena Ferrante
21. "Zatoka świń" Bożena Aksamit, Piotr Głuchowski
22. "Polska odwraca oczy" Justyna Kopińska
23. "The story of the lost child" Elena Ferrante
24. "Dziewczyna z pociągu" Paula Hawkins
25. "Wyrok śmierci na życzenie" Masahiko Shimada
26. "Furia mać!" Sylwia Kubryńska
27. "Japoński kochanek" Isabel Allende
28. "Historie florenckie" Ewa Bieńkowska
29. "Symfonia w bieli" Adriana Lisboa
30. "Złoty chłopak, szmaragdowa dziewczyna" Yiyun Li
31. "I ktoś rzucił za nim zdechłego psa" Jean Rolin
32. "Skóra" Toni Morrison
33. "Pokolenie dżihadu" Petra Ramsauer
34. "Trzydzieści srebrników" Sándor Márai
35. "Moda i nowoczesność" Roberto Salvadori
36. "Ganbare! Warsztaty umierania" Katarzyna Boni
37. "Wyznania Maksa Tivolego" Andrew Sean Greer
38. "Czarny jak ja" John Howard Griffin
39. "Punkty zapalne" Jerzy Borowczyk, Michał Larek
40. "Terror" Ferdinand von Schirach
41. "Kontener" Katarzyna Boni, Wojciech Tochman
42. "Czy Bóg wybaczy siostrze Bernadetcie?" Justyna Kopińska
43. "Żywopłot" Dorit Rabinyan
44. "Tajemnica zaginionej ślicznotki" Eduardo Mendoza
45. "Czcij ojca swego" Ela Sidi
46. "Kobiety w mafii" Milka Kahn, Anne Véron
47. "Zakład pogrzebowy przedstawia! Dobrze, że do nas trafiłeś" Peter Wilhelm
48. "Prywatne życie roślin" Lee Seung- U
49. "Zaraza" Jerzy Ambroziewicz
50. "Klawisze" Drauzio Varella
51. "O dziewczynce, która połknęła chmurę tak wielką jak Wieża Eiffla" Romain Puértolas
52. "Popiół i czerwień" Pyun Hye- Young
53. "Rzeka złodzei" Michael Crummey
54. "Wiatr księżyca" Antonio Muñoz Molina
55. "Zakazane ciało" Diane Ducret
56. "Onkolodzy. Walka na śmierć i życie" Joanna Kryńska, Tomasz Marzec
57. "Owieczki Pana" Yasmina Khadra
58. "Wieje Szarkijja. Beduini z pustyni Negew" Paweł Smoleński